پایداری محیط در ژئوسیستم ها با رویکرد به مخاطرات و تحلیل های مبتنی بر داده های ماهواره ای(مطالعۀ موردی: سیستم دریاچه ای ارومیه)

یکی از موضوعات محوری در ژئومورفولوژی سیستمی، شناسایی روند تغییرات در اشکال سطح زمین است. در حال حاضر در این دیدگاه تلاش بر این است که سطح پایداری ژئوسیستم ها، مرز تغییرات ، ناپایداری و نیز پیش بینی واکنش فرم ها و فرایندهای سطح زمین شناسایی شود. این نوشتار بر آن است که در چارچوب دیدگاه ژئومورفولوژی سیستمی، پارادایم‎های تعادل، آستانه ها و مخاطرات محیطی را با هدف ادراک راهکارهای کاهش مخاطرات مبتنی بر منابع کتابخانه ای و تحلیل های آماری و داده های ماهواره ای مورد بررسی تطبیقی قرار دهد. در این راستا ابتدا هر کدام از این عناصر، به شکل مجزا و سپس با ارتباط مفهومی بررسی شد. در این تحقیق، وضعیت سیستم دریاچۀ ارومیه به کمک تحلیل های آماری و سنجش از دور از قبیل تحلیل مولفه های اصلی، ترکیب باندی کاذب و بررسی پروفیل تغییرات انعکاس آب دریاچه در طی سال های 1987 (دورۀ تعادل دریاچه)، 1998، 2007 (حد آستانه) و 2011 (مرگ اکوسیستم و فروپاشی) مطالعه شد. نتایج این تحقیق نشان داد هر ژئوسیستم در مراحل مختلف از تغییرات محیط، تحت تأثیر کاربری های انسانی در وضعیت های مختلفی قرار می گیرد، به طوری که با شناسایی شرایط تعادل(پایداری عناصر ژئوسیستم)، آستانه ها (مرز تغییرات ژئوسیستم )، مخاطرات محیطی (ناسازگاری) و بلایا (وقوع مخاطره)، می توان روند تغییرات ژئوسیستم ها را ارزیابی و مدیریت کرد. در این رویکرد، پایداری ژئوسیستم ها تحت تأثیر مراحل یادشده قرار دارد و ضروری است شاخص های مؤثر بر هر یک از مراحل مذکور به کمک تکنیک های متعدد ارزیابی، مانند تکنیک های سنجش از دور و بررسی های میدانی مطالعه شود. نتایج تحلیل تصاویر ماهواره ای حاکی از تغییرات محسوس در سال های 2007 و 2011 نسبت به سال های 1987 و 1988 است. نتایج حاصل از روش های استفاده شده براساس این تصاویر، به خوبی روند تغییرات را در سال های بررسی شده نشان می دهد و می تواند ابزاری مفید در جهت شناخت بهتر تغییرات رخ داده در این محیط ها باشد.